پتروگرافی سفال دوره مس سنگ قدیم ماهیدشت (نوع جی) در موزه ملی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه باستان شناسی دانشگاه تهران

2 پژوهشکدۀ حفاظت و مرمت پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، تهران،

3 بخش سفال، موزه ملی ایران

چکیده

در توالی پیشازتاریخ غرب زاگرس مرکزی به ویژه در دشتهای کرمانشاه و ماهیدشت، دوره مس و سنگ قدیم با سنت سفالی موسوم به نوع جی شناخته می‌شود. سفالهای نوع جی گونه‌ای از سفال منقوش، منسجم و خوشساخت متاثر از فرهنگ حلف متاخر است که از سطح بیش از 60 محوطه در ماهیدشت گزارش شده است. هر چند که در بررسی‌های 1354 تا 1357 خورشیدی تیم لویی لوین و مطالعات بعدی الیزابت هنریکسون در 1364 خورشیدی اطلاعاتی در زمینه فرم، نقوش، نوع خمیره و دیگر ویژگی‌های کلی سفال‌های نوع جی منتشر شده است، اما این اطلاعات برای شناخت اینگونه کافی نیست و هنوز ابهامات و پرسش‌هایی در این زمینه وجود دارد. از جمله اینکه ساختار سفال نوع جی دارای چه عناصر و ذراتی است؟ سفال‌های نوع جی در چه دمایی پخته شده‌اند؟ این نوع سفال‌ها تولید بومی هستند یا یک نوع سفال وارداتی محسوب میشوند؟ در نتیجه بهمنظور پاسخگویی به پرسشهای یاد شده و با هدف کسب اطلاعات از فرایند تولید سفال جی و منشا احتمالی خاک استفادهشده در ساخت اینگونه، 18 قطعه از سفالهای این مجموعه که هماکنون در موزه ملی ایران نگهداری می‌شوند توسط آزمایشگاه پتروگرافی پژوهشکده حفاظت و مرمت پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری مطالعه شد. نتیجه این بررسیها نشان می‌دهد که سفال‌ها در دمای کمتر از 800 درجه سانتیگراد پخت شده‌اند. همچنین آمیزه استفادهشده در خمیره سفال از نوع کانی است و آثاری از آمیزه گیاهی وجود ندارد. همچنین مشخص شد که بافت سفال‌ها و ترکیب کانی‌های شناساییشده با ساختار زمینشناسی منطقه ماهیدشت همخوان است و در نتیجه نشانی از وارداتی بودن این‌گونه مشاهده نشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Petrographic Analysis of Early Chalcolithic Period J Ware of Mahidasht Stored at National Museum of Iran

نویسندگان [English]

  • Sirvan Mohammadi Ghasrian 1
  • Iraj Beheshti 2
  • Omoalbanin Ghafoori 3
1 Department of Archaeology, university of Tehran
2 Center for Conservation and Restoration, Institute for Cultural Heritage and Tourism, Tehran, Iran.
3 Pottery Department, National Museum of Iran
چکیده [English]

The early chalcolithic period in west central Zagros is known as the J ware tradition. J ware is a solid, well-fired ceramic that is considered to be an eastern variant of the late Halaf culture in the Mahidasht region. Despite preliminary studies conducted during the 1975-1978 Royal Ontario Museum Project and subsequent 1985 studies by E.F. Henrickson, information about the form, temper, and paintings of this pottery was insufficient to fully understand J ware. Many questions remained unanswered, such as the exact ingredients of J pottery, the production process, and the local or nonlocal sources of ware. In order to address these questions and gain a comprehensive picture of the structure of J ware, 18 shards of J ware from the National Museum of Iran were chosen for petrographic analysis. The result of this analysis showed that J ceramic was made using mineral temper and produced at a lower temperature of 800 degrees Celsius. Additionally, the particles used in the production of J ware were found to be equivalent to the geology of Mahidasht. These findings indicate that J ware of Mahidasht was produced locally.

کلیدواژه‌ها [English]

  • J ware
  • Early Chalcolithic
  • Mahidasht
  • Petrography
  • National Museum of Iran